Spanish (pdf)
Article in xml format
Article references
Automatic translation
Send this article by e-mail
Cited by SciELO 
Similars in
SciELO 
Permalink
KALLARIY YUYAY
“Kunan punchakunaka, inglés shimita yachakkunapa, yachakukkunapakta, tukuykunapa uyashka rimanshka mutsuymi kan. Ingenierokunapa, turismo niskapa, katuy rantikunapa, hampikkunapa, estomatológos nishkakunapa, inglés ima kashkaka, tukuykunapa yachaymi kan” (Bueno & Hernández 2002: 3).
“Kunak punchakunaka, kiru hampi yachaymanta, kutin kutinmi mashkakunkuna. Kay yachay hawaka tawka taripanakunami tiyan. Kay kiru hampimantaka achka yachaypampakunami tiyan” (Leal & Hernández 2016: 1425).
Amawta yachaykunapika inglés shimi yachayka ashktami mirashka; hampina hawa allí kawsana hawa tawka kamukunami kay shimi killkashka kan, shinami, mamallaktapura hatun tantanakuykunapi, conferencia nishkakunapi especialistakuna rimashka shimi kan. Hatun revistakuna conferenciakunapash inglés shimipimi paktachishka kan.
Chikan yachay inglés shimika tawka amawta yachaywasikunapimi yachachina kallarishka, kayka, hampik runakuna yachayman chayashpa (Sequeira 2016: 1-6), hampik tukunatapa yachaykanchapi achka alli rikurin, ashtawanka kiru hampik tukunapak may mutsurik kan. Yachakka, chusku shimi ushaykunata alli alli yachana kan, kaykunata: killkakatina, rimana, killkana, uyana; shinallatak, paypa amawta yachaykunata mushukyachina kan, kamukunapi artículo, revista científica nishkakunata killkakatishpa, may hatun rimaykunaman rishpa rimarishpapash, shinchiyachina kan; kay nishkakunaka yachakkunapi mana rikurinchu; ashtawapash, achkakunami llakikuna charihskata rikuchinkuna (Javid 2011: 89-110).
Ranking mundial EF English Proficiency Index (EPI) nishkakunaka kaytami rikuchin: 88 mamallaktakunamantaka Ecuador mamallaktaka 65 kuskapimi kan; Latinoameripika 17 mamallaktakunamanta 13 kuskapi kan, ashalla yachayta rikuchin; shinallatak, America latina llaktakunapimi 2018 watapi inglés shimi rimayka ashtawan urayashka rikurin. Kay llakika, yachaywasikunapi inglés yachayta mana allí churashkamanta, shinallatak kullki mana tiyashkamantapish. (EF Education First 2018)
México mamallakta, Veracruz amawta yachaywasipi 75 yachakukkunata tapushkakuna, kaytaka paykunapa kawsay yachay imashina kashkata rikunkapak rurashkakuna; chaypika 52.30% yachakukkunami, amawta kamukunata internet willaykunatapash ingléspi ashalla killkakatina yachashkata rikunchinkuna; 52,6% yachakukkunami 25% urayman, killkakatina ushay charishkata rikuchinkuna; shinallatak, nikiyanapan kamaykupika 77% yachakukkunatami 1 pataypi churashkakuna (pataykunaka 1-5 kashka). Kamaykullapitak 80% yachakukkuna, killkakatinapi mana paktashkakuna; shinallatak, yachachikkuna ingléspi killkakatinaman kachan mana kachan nishpa tapukpikna, 95% yachachukkunami, mana kachanchu nishkakuna. (Herrera & Vallejo 2013)
Ecuador mamallaktapi, Universidad Regional Autónoma de los Andes amawta yachaywasipi 100 hampina yachakukkunata taripashkakuna; kaytaka, inglés shimi yachaypa chusku ushaykunata charishkata mana charishkata yachankapakmi rurashkakuna, yupaykunata rikushpami, Speaking ushay ashtawan tiyashkata hapishkakuna, kaymi 25,00 iñukunata charishka, kipaka, 22,00 iñukunawan Writing ushay katin; kipamanka, Reading, Listening ushaykuna ashtawan ashalla 16, 34 y 4,65 iñukunata rikuchin; shinallatak, chikan yachay inglés shimitapash kamaykushkakuna, chaypika, 49% yachakukkunami 0-manta 20-kama iñukunata paktashka, 21% yachakukkunaka 21-manta 40-kama iñukunata surkushka, chaywanka, achkakuna inglés shimita mana yachashkata rikuchishkakuna. (Montes De Oca & Morete 2017)
Europa mamallaktakuna, Vilnia en Lituania amawta yachaywasipi hatun taripayta 276 yachakukkunawan rurashkakuna, kaytaka, biomedico yachay tukuriypi inglés yachay tiyana mutsurimanta, paykuna ima yuyay charishkata rikunkapak rurashkakuna; 42% yachakukkunami may alli nishkakuna, 37% icha kanka nishkakuna, 26% mana nishkakuna; 68% yachakukkunami paykunapa profesiónman yanaparik inglés yachana alli kanka nishkakuna; literatura hawa ingléspi killkakatishkamanta tapukpika, 46% texto,kamukunata killkakatinkuna, 55% literatura kamukunata killkakatinkuna; achka yachakukkunami inglés paykunapa shukniki shuktak shimi kashkata ninkuna, shinapash, killkakatina munay mana tiyashkami rikurishka (Rozgienė & Trečiokaitė 2019: 122-130).
Japón mamallaktapi rurashka shuk taripayka, hampina, kiru hampina yachanakunaka japonés shimillapi kashkatami rikuchin; shinapash, globalización de profesiones rikurishkamantami, Ministerio de Educación, Cultura, Deportes, Ciencia y Tecnología llankay wasika, amawta yachaywasikunapi inglés yachanata churachun mañashkakuna, kay inglés yachayka tukuy profesionkunapi kachun nishkakuna, ashtawanka kiru hampinapi; llakiwan rikushpaka, 29 amawta yachaywasikunamantaka 4 pública, 3 privada amawta yachaywasikuna mana inglésta yachachinkunachu, posgrado nishkamanta 10 privada, 6 pública amawta yachaywasikunapipash mana inglésta yachachinkunachu.(Rodis et al. 2014: 1-9)
Chikan yachay inglés shimika, tawta amawta yachaywasikunapa, carrera de medicina malla curricular yachaykunapi paktachinapak arinishka kashka (Paltridge & Starfield 2013; Kayaoğlu & Dağ Akbaş 2016; Pavel 2014; Salager-Meyer 2014; Valdés, González, Diaz, Verdayes & Diaz, 2010). Inglés shimika allikay yachaykunata mushukyachinapak achka mutsurik hillaymi kan, 1, 2 cuartil artículos científicos yachaykunata hamutankapa yanapan, kaykunaka inglés shimillapi tiyan (Beltrán 2006: 57-61); chikan yachay inglés shimita amawta yachay ukupi churanaka, shamuk yachaykunapak achka yanapay kanka, ashtawanka allikay yachaypi, achwa yachaykuna ingléspi kashkata hamunay usharinka.
Kichwa punasuyu ecuatorianopak apanakuykuna rayku shimi kichwa rayku shuk llaktari allpa iwka kan chingarishka pachakunayashkara jatun allukuna españolpak rayku shuk kikin pacharikuy tikikuy wan llaktari allpa pachapash rayku apanakuy rantinpa pankakuna iwka tiyakuna ñaka shamuchishkapak españolpak (CONAIE 2014). Llinallapak iwkapak marka Chimborazopi kanpak shuk llaktari allpa iwka kan riman españolpak kichwapash yachachikkunaka iwka kan shinankichi uki yachaywasikunapak kankichi paktaykunata shimi ingléspi ashtawanka allikay yachaypi kunatapak iwka kay shimipi ñatiankuna.
LLANKAYÑAN
Kay taripayka ruray kuskapi mashkashpa , yanaparishpa rurashka kan. Taripanapak tukuyka 26 especialistas yachachikkunami karka, kaykunaka Chimborazo amawta yachawasimanta carrera de Odontología ukupi yachachikkuna karka, paykunamanmi 15 tapuykunata kushkan karka, kay tapuykunaka Alfa de Cronbach (α=0,872), alli nishkami karka, 0,8 yalli chanimi karka, chaymanta, kay hillayka alli karka, taripanalla karka.
Kay llankaypak hillayka, hampikpak munaywan inglés kamukunapi rikushpa yanaparishpa rurashkami karka (Herrera & Vallejo 2013; Sierra-Galan 2016; Weston 2015); Inglés ushaykunata paktaykunata rikunapak tapuykunaka escala de Likertwan alli nishkami karka, shina nikichishka karka: may mutsurik, mutsurik, shinalla mutsurik, ashalla mutsurik, mana mutsurik. Pakta mana pakta yachashkata rikunkapakka kaymi karka: mana allí, shinalla, allí, achka alli, may alli (Alqurashi 2016; Buitrago & Herrera 2010; Ortiz, Rodríguez & Piñero 2014).
Yachakkunapa rikuymanta, maykan ushaykuna profesionakunapa allí kashkata akllankapakka, inglés ushaykuna hawami rikuna karka, kaykuna hawa: uyana, killkakatina, rimana, killkana, kaykunataka, shuk shuk yachay profesionkunapi allí kanata rikuna karka (EF Education First 2018).
Yachakkunapak inglés shimi may mutsurik kashkata sapsiyachina munaywan, shinallatak paykunapak tantachishka yuyaywanmi kiru hampik tukunapi imalla yachaykuna kana kashkata rikushkanchik.
IMATA HAPISHKAMANTA, RIMANAKUYPASH
Kay llankaypika, 61% especialista yachachikkunami, inglés shimipi tapuykuna, amawta rimanakunapash may allí nirkakuna. Kiru hampikkuna inglés shimi chusku ushaykunapi llaki charishkapash rikurika, chaymanta 7,7% yachakkunalla may allí uyana rimana ushayta charinkuna, 15,4% may allí killkana, killkakatina ushayta charinkuna; shuktakmanta rikukpika, 61,5% yachakkuna kayta nirka: killkakatinami yachaykunata mushukyachinkapak ashtawan mutsurin, nirkakuna; 50% yallimi, uyana, killkakatina rimanapash may mutsurin nirkakuna, Shinaka, maykan yachachikkunapash killkakatina ushay may mutsuk kashkataka mana ninkunachu; chashnallatak, uyana, killkakatina ushaykunapa chanikunami milkapi kutin kutin rikurin (Tabla 1). Tukuripika, mashka pankakunata shuk hunkaypi killkakatina tapuymantaka, 0 manta 25 kama pankakama killapi killkakatishkami rikurin
Killkakatina ushay pakta kashkamanta rikukpika, 38,46% yachakkunami allí killkakatina yachashkata rikuchin, shinallatak, paykunapa punchanta yachaykunapi may mutsuk kan ninkunami
Kiru hampi yachaypampapi may alli yachaykunaka, espacialista yachakikkunapa rikuymanta, paykunapa llankashkakunamanta rikukpika, kaykunami kan:yachakuna, kiru kamana ñawpak yachaykuna, ashtawan riksishka kiru unkuy, kiru ima shina awarishkamanta, pulpar periapical taripay, periodonto ima shina kashka, tabaco imashina kirukunata wakllichik kashkamanta,t tadiografía hawa, quipu hampi rikunapak iñukuna, diagnóstico radiográfico de patologías dentales, maxilofaciales, pulpectomía, pulpotomía, cáncer oral, labio leporino y paladar hendido, exodoncia, complicaciones en cirugía oral, prótesis dental, diseño de prótesis parcial removible: conectores mayores y menores, maloclusión, tukuy kay rikuykunami kan.
Milka 2 May mutsurik kashkata rikuchik killkakatina ushay paktashka patay
Kallari: Elaboración propia
Yachachikkunata, yachaykuna sinchiyachinapak ushaykuna maykantak nishpa tapukkpika, kaykunami rikurin: uyana ushaymi ashtawan mutsurin nik 50% yachachikkunaka 70% urayman chanita charirkakuna; killkakatina ushaymi ashtawan mutsurin nik 100% yachachikkunaka 70%kama chanita charirkakuna; rimana chanimi ashtawan mutsurin nik 75% yachachikkunaka mana 70% chaniman chayarkakunachu. Maykan ushaykunata allí nishpapish, allí yachashkatakaana rikuchinkunachu; shina shinalla kashkata rikunkapakka 70% wichayman chanimi kan.
Kay chikan iñukuna shuyuka kaytami rikuchin: yachachikkuna nishka ushaykuna patsakchishkawan, kikin profesión ukupi imashina inglés yachaykuna sinchiyachina ruraykunawan chimpapurashkata; iskun especialidad nishkakunapi ushaykunawan ruraykunawan mana pakta kashkami rikurirka. Sinallatak, hampinapi, prostodoncia, endodoncia llankak yachachikkunami ushay chanikunata ashtawan charinkuna; paykunaka ruraykuna allí nishpapash rikuchin.
Ushay paktashka: 50% yachachikkunami 40%manta 70%kama chanita charirkakuna, kayka shina shinalla ari nishka kan; 25% urayman yachachikkunami, inglés alli yachashkata rikuchin. 50% yachachikkunamantaka 0,40manta 0,70 rango nishkakama chikanyashka rikurin; ashtawan uchilla chanika 0,1 chanimi kan, kutin, ashtawan hatunka, 1 chanimi kan.
Tukuy sami ruraykunaman kushka yachaykunata sinchiyachinapak allí kashkata nik 50% yachachikkunamantaka 70%manta 85% yallikama karka. Shinaka, may mutsurik kashkata rikuchinapa uchilla chanika 62% karka, kutin, 93% hatun chani karka.
Yachaykunata sinchiyachinapak allí ushaykunamanta rimaywan, ushaykuna paktachinawan chimpapurakpika, mayka yachachikkuna, killkana ushay allimi mana ninchu; shinallatak, uyana killkakatinapash 70%, 50% chanikunami kan; mana yalli mutsurik ushakka rimanami kan, shinapash 25%, 85% chanikunawan rikurin. Uyanami ashtawan mutsurik shina rikurirka, kayka 70% karka, shinami 50% yachachikkuna 53% 75% paktashkata rikuchirkakuna.
Tukuy taripashkakunamanta 70% yalli pakta pakta may allí chani kashkata rikuchinapakka, T kamaykuta rurarirka, shuklla kuska alli makiman yuyarishpa taripashkami, kaywanka yachachikkunapa paktashka yallishka mana yallishkata chimpapurarirka 0,70 (p=0,00; 1-p/2=1;t=4,34 (25)) Chaypika, 70% ashalla paktashkami rikurirka, chaypimi, inglés yachanapak shuk kamu mutsurishka rikurirka; kay rikurishkataka yachachikkuna alli nirkakunami (Milka 3). Tukyuy pachamamapimi inglés rimanaka hatunyashka mirarishka, hampikunamanta tawka kamukunami ingléspi killkashka shamun; shinami, hatun tantanakuykunapi, especialistakuna, hatun rimanakukkunapa achka rimarishka shimi kakta rikunchik, revista, conferencia nishkakunapash ingléspi kan (Allouche & Benmoussat 2012; Niazi 2014). Kay nishkakunaka especialista runakunapa yuyawan paktarinmi, paykunaka, hatun tantanakuykunapi paykunapa yuyayta llankayta, ingles shimipi, mana pinkashpa willana munankuna.
1 hipótesos (H1)
Yachachikkuna paktachishka may mutsukrin chanita rikunkapakka 70% yalli chanimi ar nishka kan, prueba T nishkata rurana kan, kaytaka kay rikuchikpak kanka:
H0= Yachachikkunapa, inglés yashashkata rikuchik chanikuna ashtawan hatunmi kan.
H0 ≤ 0,70 alli yachashka
May mutsurik chani: 1-p/2 en µ≤ 0,70
Ishkay manyamanta may mutsurik chanika kaymi karka: de p=0,00, shinaka, shuk manya alliman kamaykuwan rikuna kan: 1-0/2= 1, chaymanta, H0 mana alli kashkata rikuchin.; shinami, yachachikkuna inglés shimi yachashkaka 0.70 rikurin, kayka ari nishkami kan; chaymanta, kay shimi yachayta sinchiyachinapa kamu rurana yuyay allimi rikurin.
2 hipótesos (H2)
Yachaykunata sinchiyachinapak ushaykuna achka alli kashkata rikuchinapakka, 70% yalli yachachikkuna ari nishka rikurin, chaypakka prueba T nishkata rurana kanka, kay hipótesos nishkapak:
H0= Yachaykunata sinchiyachinapak ushaykuna achka alli kashka chanikunaka ashtawan hatunkunami kan.
H0 ≤ 0,70 may mutsurik
May mutsurik chani: 1-p/2 en µ≤ 0,70
Amawta yachaykunapika inglés shimi yachayka ashktami mirashka; hampina hawa allí kawsana hawa tawka kamukunami kay shimi killkashka kan, shinami, mamallaktapura hatun tantanakuykunapi, conferencia nishkakunapi especialistakuna rimashka shimi kan. Hatun revistakuna conferenciakunapash inglés shimipimi paktachishka kan.
TARIPASHKAKUNATA
Allouche kayta nin: hampina yachakukkunaka, hatun tantanakuykunamanta, multimedia hillaykunaman tukuy sami kamukuna killkamantapash paykunapa yachaykunata hapina charinkuna, shinallatak, amawta killkakunata killkashpa rimashpa rikuchinatapash mutsunkuna; kay nishkamantami, tantachishkata yachaykuna wiñachinata mañankuna, kay yachaykuna hampik tukuna yachaykunapi tiyachun ninkuna (Allouche & Benmoussat 2012).
Ñaupaman nishkakunaka kay taripaykami sinchiyachin, especialista yachachikkuna chaykunatatak mutsushkatami rikuchin, inglés shimiwan paykunapura yanaparinatami mutsunkuna. Chaymantami, tantachishka yachaywan kamuta, hampik tukukkunaman inglés shimita yachachinapak rurana usharin; kayka yachakukkunapa, yachakkunapakpash kana kan.
Kay taripaypi, may mutsurin ima shina kashkata rikunkapakka, shimipa ushaykuna imashina kashkamantami llukshishka 1 milkapi chaytaka rikuchirin. Shinallatakmi, chawpi chani alli kashkata rikuchishka, 0,70 yalli kashka, kayka prueba T nishkamanta rikushpa, allí datos imashina rakirishka (p=0,016), kaypika estadística chani nishkaka ushay wiñarita wichayman rikuchin el 82,69% (p=0,045;p/2=0,0225;t=4,1;gl=25), chaymanta kay chani may mutsuk kashkata rikuchin.
Javid runa yachaykancha hawa paypa taripaypi rikushpaka, yachakukkunaka chusku rimay ushaykunamantaka killkakitinami ashtawan hatun rikurin ninmi, kayka 2.26/5 media nishkawan, kipaman killkakatina ushay, kimsanikipika uyana ushay, puchukaypika rimana ushay. Pay nishkaka, kay taripaywan paktarinmi: kiru hampipi yachachikkunapika killkakatina ushaymi ashtawan hawaman, kayka, 2,38/4 media nishkawan, katipi, killkana ushay, kimsanikipi uyana ushay, puchukaypi rimana ushay, shinami kay chusku ushaykunamanta rikukpika kan. (Javid 2011 :89) 1,76/4 media nishkawanka uyanami ashtawan allí kan ninmi, kay taripaywan chikanyarinmi, kaypika 2,69/3media nishkawanmi killkakatina ushay may allí nishka rikurin; shukmanta rikukpika, ruraykunamanta Javid rimashpaka, hatun rimaaykunata uyana, tapunakuna, kamukunapi killkakuna killkakatina,kaykunama may allí ninmi (Javid 2011 :93); kay taripaypika artículo de revista nishka killkakuna, conferencia uyaykuna taripaykuna killkana, amawta rimaykunapi rinarina, kaykunami ashtawan allí rikurin. ( Javid 2011 :90) runapa llankaypika, mashka pankakuna killkakatinaka, shuk hunkapika 15manta 200 kamami rikurin, shinaka kay taripaywan chimpapurashpaka achka karumi kan, kaaypika, killapi 0 manta 25 pankakunallami killkatatishka rikurin.
Niazi amawta runaka shimi rimaypa ushaykuna many mutsurishkata rikuchinmi, kaypa yupaykunaka 43% yachachikkuna yachakukkuna chayllatak ushaykuna charishkatami rikuchishka, inglés shimi 91 - 100 9% rimashkata rikuchin, payka hampina yachaykunapi taripashkami kan. Shukmanta rikushpaka, hampina yachachikkunaka tukuy munashkapak kutin kutinmi inglés shimita mutsunchik nishkakuna, kaytaka paykunapa yachachinapi, llankaypi, seminario hatun tantanakuykunapiespacialida hawa kamukunata killkakatinapi, hampina ñan yachaykunata mushukyachinkapak, imashina hillaykunata purichina yachanapak, reporte de laboratorio, recetas médicas willaykunata killkanapak mutsurin ninkunami, (Niazi 2014 :42), Kay amawta runapa taripayka, kay taripaypi rikuchishka ruraykuna may mutsurk kashkawan paktarinmi, 50% espcialista runakuna kay ruraykuna shinata may allí ninkuna.
Gerivani amawta runa nin, paypa taripaypika kayta nin: yachakukkunapa killkakatina ushayka may mutsurik kan (Gerivani 2016 :106), kay taripaywan paktarinmi, kaypipash espcialista yachachikkuna 73,1% killkakatina ushakka, paykunapa profesionpa may allí ninkuna.
Herrera amawta, inglés shimi kamayku taripaypi, shinallatak psicología yachaypipash, killkana, killkakatina, uyana, rimana ushaykunaka 25% paktaymi kan, ninmi, shinami, inglés shimimanta ashalla yachaykuna charishka rikurin nin, kaytaka shuktak taripaywanpash, maypimi yachaywasiman yaykukkunapa taripaywan chimparurankpi shinallatak rikurin ninmi. (Herrera & Vallejo 2013). Kay, yachachikkunawan rurashka taripaypika 50% uriman tapushkakunami, paykunapa llankaypi, uyanata mana ushankuna, kayka 0,70 chanimi kan, shina shinalla rikurin, kutin, killakatinamanta rikukpika 100% tapushkakunami asha urayman yachanchik nishkakuna; kutin rimanamanta rikukpipash, 75% yachachikkunami ashlla yachashkata ninkuna, killkana ushayka ashtawan mana mutsurishkami rikurin.
Rozgienė amawta runaka, maykan profesión ukupi kay inglés shimita rimana allí kan nishkapi yuyayta karan, ashtawanka uyanapi rimanapi ( Rozgienė & Trečiokaitė 2019 :125) ninmi. Kay taripayta ruraypika, tapushka yachachikkunaka, paykunapa llankaypi inglesmanta, kashnami ninkuna: killkakatina 62%, kipaka, rimana 19,2%, puchukaypika uyana 11,5%; shinapash, kay taripaypika rimana ushaymi tukuypak pakta rikurin, kutin killkakatinaka mana tukuypak yuyaywan paktarinchu. Kay taripayka (Rozgienė & Trečiokaitė 2019 :127) kay llankaykunapakmi allí rikurin: artículo nishkakunata killkanapi, conferencias, foros rimaykunapi kankapak, paykunawan tantarishpa rimanakunkapak; kay hawa rikukpíka 62% yachachikkunami kay llankaykuna achka allí ninkuna; shinallatak kay hatun llankaykunapi killkana ushayka 38% allí rikurin, shinallatak 62% amawta killkanakunapa allí ninkuna.
TANTACHISHKA YUYAY
Especialista yachachikkuna, inglés shimi chusku ushaypi, llakikuna charishkami rikurin; 25% yachachikkunallami allí allilla kay kay ushaykunata paktachin, chaymantami, may hatun amawta tantanakuykunaman rishpa rimanakuna harkarin, kay tantakauykuna inglés shimipi kashkamanta llaki tiyan.
Inglés shimika, especialistakuna rikukpika, tukuy ushaykunawan, may mutsurik shimi shinami willarishka karka. Inglés shimimi kiru hampi yachaykunata mushukyachinapi, sinchiyachinapi achkata yanapan.
Shinaka, Kiru hampi yachaykunapa shuk inglés kamuta rurana achka mutsurin, kayka, llankaypa hillayshina kachun; kay kamuka 17 yachaykunata charina kan, kaypika chusku ushaykuna yachayta sinchiyachinakuna tiya kan
